Značaj i korišćenje crvene deteline

Crvena detelina (Trifolium pretense) pripada porodici Fabaceae, rodu Trifolium  koji obuhvata 250 – 300 vrsta, a samo 20 – 30 vrsta iz ovog roda se gaje kao krmne biljke. U proizvodnji je najzastupljenija crvena detelina. Crvena detelina koja se gaji na području Balkana pripada evropskom ranostasnom varijetetu. Period korišćenja je do tri godine i obično daje 2 – 3 otkosa godišnje.

Crvena detelina je višegodišnja biljka čija je nadzemna masa vrlo kvalitetna hrana za domaće životinje. Za razliku od lucerke, crven detelina , može da se gaji na kiselom zemljištu, pa je najznačajnija višegodišnja krmna leguminoza u našem brdskom i planinskom  području. U ishrani domaćih životinja koristi se zelena krma kosidbom ili ispašom, zatim seno, senaža ili brašno. Za ispašu se gaji u smeši sa krmnim travama, da bi se sprečila pojava nadimanja životinja.

Prosečan sadržaj suve materije u nadzemnoj masi je oko 19%. U zavisnosti od načina primene hrane, crvena detelina sadrži 18-20% proteina, 22-27% celuloze i 6.8-10.4% pepela u suvoj materiji. Koncentracija sirovih proteina je najviša u listovima. Značajno svojstvo crvene dateline je za oko 90% niži nivo denaturacije proteina u silaži u odnosu na lucerku. Zahvaljujući aktivnosti enzima polifenol-oksidaza dolazi do deaktivacije proteaze i lipaze. Uprkos tome, silaža od sveže mase crvene dateline teško se sprema, zbog relativno niskog sadržaja ugljenih hidrata rastvorljivih u vodi.

Veliki broj vrsta porodice Fabeceae sadrže izoflavone; u svim organima crvene dateline detektovan je veliki broj izoflavona među kojima su najvažniji daidzein, genistein, formononetin i biohanin A, a njihova koncentracija se menja tokom vegetacionog perioda. Ova jedinjenja su fitoestrogeni, i u medicini se koriste kao prirodna zamena za polni hormon estrogen; od crvene dateline se proizvode farmaceutski proizvodi koji sadrže fitoestrogene.

Osim bumbara, i pčele su važni oprašivači semenskih useva crvene dateline, te je ona i medonosna biljka. Zbog velikog broja cvetova pčele mogu da sakupe dovoljno nektara za proizvodnju 100-200 kg/ha meda.

Crvena detelina ima i veliki agrotehnički značaj. Proizvodnjom crvene dateline, zemljište se obogaćuje azotom zahvaljujući simbiozi sa bakterijama azotofiksatorima, poboljšava se struktura i smanjuje zakorovljenost zemljišta.

Marija Janjić

Savetodavac za ratarstvo i povrtarstvo

PSSS Vranje